در بحبوحه تشدید تنش‌های اقتصادی میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری خلق چین، دولت پکن با لحنی بی‌سابقه نسبت به همکاری کشورهای ثالث با سیاست‌های تجاری واشینگتن هشدار داد. در بیانیه‌ای رسمی که از سوی وزارت بازرگانی چین منتشر شد، آمده است که هرگونه توافق تجاری کشورهای دیگر با ایالات متحده که به بهای تضعیف منافع اقتصادی یا راهبردی چین تمام شود، با واکنش «قاطع، متناسب و بازدارنده» پکن روبه‌رو خواهد شد.
وزارت بازرگانی چین کشورهایی را که در این فضای پرتنش به دنبال کسب امتیازهای کوتاه‌مدت از طریق مصالحه با آمریکا هستند، «خودمحور و منفعت‌طلب» خوانده و تأکید کرده که چنین راهبردی در بلندمدت شکست‌خورده و هزینه‌ساز خواهد بود.
این موضع‌گیری صریح در پی آن اعلام شد که گزارش‌هایی از فشار فزاینده دولت ترامپ بر کشورهای متحد واشینگتن منتشر شده است؛ فشاری که با هدف کاهش سطح روابط تجاری این کشورها با چین، در ازای دریافت معافیت از تعرفه‌های سنگین آمریکا اعمال می‌شود.
نبرد تعرفه‌ها؛ از فشار حداکثری تا مقابله دیپلماتیک
رویارویی تعرفه‌ای میان آمریکا و چین که از مدت‌ها پیش آغاز شده، اکنون به مراحل بی‌سابقه‌ای رسیده است. بر اساس آخرین آمار، صادرات کالاهای چینی به آمریکا با تعرفه‌هایی تا سقف ۱۴۵ درصد مواجه شده، در حالی‌که صادرات آمریکا به چین نیز با تعرفه‌هایی تا ۱۲۵ درصد مشمول پاسخ متقابل پکن شده است. در چنین شرایطی، پکن به‌صراحت اعلام کرده که در برابر «سیاست فشار و امتیازگیری» ایالات متحده تسلیم نخواهد شد.
در این میان، بریتانیا که یکی از متحدان سنتی ایالات متحده به شمار می‌رود، از اتخاذ رویکردی مستقل‌تر خبر داده است. ریچل ریوز، وزیر خزانه‌داری بریتانیا، در اظهاراتی شفاف تأکید کرده که لندن قصد ندارد روابط اقتصادی خود با پکن را قطع یا تضعیف کند، و بر اهمیت تداوم همکاری با دومین اقتصاد بزرگ جهان تأکید ورزیده است.
تعرفه به‌عنوان ابزار سیاست خارجی؛ واکنش پکن در شورای امنیت
در ادامه این منازعات تجاری، چین اعلام کرده که قصد دارد نشست غیررسمی ویژه‌ای را در شورای امنیت سازمان ملل برگزار کند تا در آن، اقدامات ایالات متحده در حوزه سیاست تعرفه‌ای را به بحث و بررسی بگذارد. پکن در نظر دارد در این نشست، واشینگتن را به «زورگویی اقتصادی» و «سوءاستفاده از قدرت برای تحمیل خواسته‌های سیاسی از طریق ابزارهای تجاری» متهم کند.
چین تأکید دارد که آمریکا با تبدیل تعرفه‌ها به ابزاری برای پیشبرد اهداف ژئوپلیتیک، فضای تجارت جهانی را با بی‌ثباتی و عدم اعتماد مواجه کرده و «سایه‌ای سنگین» بر تلاش‌های بین‌المللی برای توسعه پایدار و صلح اقتصادی افکنده است.
تلاش آمریکا برای جلب حمایت کشورهای ثالث
در سمت مقابل، ایالات متحده تلاش کرده تا با افزایش تعاملات دوجانبه، حمایت کشورهای دیگر را در اجرای سیاست تعرفه‌ای خود جلب کند. جیمیسان گرِیر، نماینده تجاری دولت ترامپ، اعلام کرده که بیش از ۵۰ کشور طی هفته‌های اخیر با وی تماس گرفته‌اند تا دربارهٔ راهبرد تجاری آمریکا گفت‌وگو کنند.
برخی کشورها نظیر ژاپن و اندونزی، مذاکراتی را برای بازنگری در ترکیب تجاری خود آغاز کرده‌اند. ژاپن در حال بررسی طرح‌هایی برای افزایش واردات برخی محصولات کشاورزی از آمریکا، از جمله سویا و برنج است. از سوی دیگر، اندونزی نیز اعلام کرده قصد دارد بخشی از واردات خود را به آمریکا اختصاص دهد و در عوض، از سایر شرکای تجاری خود بکاهد.
تحلیل نهایی: چندقطبی شدن سیاست‌های تجاری جهان
تحولات اخیر نشانه‌ای از روند فزاینده چندقطبی‌شدن نظام تجاری جهانی است؛ جایی که دیگر تنها قوانین بازار تعیین‌کننده نیست، بلکه رقابت‌های ژئوپلیتیک و منافع ملی به‌شدت در مسیر تجارت جهانی مداخله می‌کنند. چین با ابزارهای اقتصادی و دیپلماتیک تلاش دارد سیاست «موازنه در برابر فشار» را دنبال کند، در حالی‌که ایالات متحده سعی دارد با استفاده از قدرت اقتصادی، ائتلافی جدید از شرکای تجاری ضدپکن تشکیل دهد.
در این میان، کشورهای مستقل باید میان منافع اقتصادی، تعهدات سیاسی و فشارهای جهانی، مسیر متوازن و هوشمندانه‌ای را انتخاب کنند؛ مسیری که اگر با دوراندیشی و دیپلماسی متعادل همراه نباشد، می‌تواند منجر به افتادن در تله‌ای تجاری با پیامدهای استراتژیک شود.
