دادگاه کیفری بین‌المللی لاهه روز پنج‌شنبه، اول آذر، از صدور حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، یوآو گالانت، وزیر دفاع پیشین این کشور، و محمد دیاب المصری، مشهور به «محمد ضیف»، فرمانده ارشد حماس که گفته می‌شود در جنگ اخیر کشته شده، خبر داد. این احکام به‌دلیل اتهام به ارتکاب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت در جریان جنگ غزه و حملات حماس صادر شده است.
احکام صادره و جزئیات آن
این احکام از سوی کریم خان، دادستان ارشد دیوان کیفری بین‌المللی، امضا و اعلام شد. دادگاه تأکید کرده که رفتار ارتش اسرائیل و اقدامات گروه حماس علیه غیرنظامیان، به‌عنوان مواردی از جنایات جنگی مورد بررسی قرار گرفته است.
پیشینه احکام و موضع اسرائیل
دیوان کیفری بین‌المللی از ابتدای جنگ غزه به‌طور ویژه شکایات و اتهامات وارد شده علیه مقامات اسرائیلی را بررسی کرده بود. این دادگاه در پاسخ به شکایت دولت آفریقای جنوبی، که اسرائیل را به جنایت جنگی متهم کرده بود، روند تحقیقاتی خود را آغاز کرد.
اسرائیل با وجود آن‌که نمایندگانی برای دفاع از مواضع خود به دیوان لاهه اعزام کرده بود، این روند را محکوم کرد و آن را «ناعادلانه و متعصبانه» خواند. نتانیاهو در واکنش به این حکم، روند دادگاه را «یهودستیزانه» توصیف کرد و تأکید کرد که اسرائیل تنها از شهروندان خود در برابر گروه‌های تروریستی دفاع کرده است.
موضع دیوان لاهه در قبال صلاحیت قضایی
دیوان لاهه اعلام کرده که پذیرش صلاحیت این دادگاه از سوی اسرائیل الزامی نبوده و احکام صادره به دلیل شواهد مستند درباره جنایات صورت گرفته، قابلیت اجرایی دارند. این موضع دادگاه، واکنش شدید اسرائیل و متحدانش، به‌ویژه آمریکا، را در پی داشته است.
حماس و فرمانده ارشد آن
یکی دیگر از اهداف این حکم، محمد ضیف، فرمانده شاخه نظامی حماس، بوده است. اسرائیل پیش‌تر ادعا کرده که او را در جریان حملات اخیر کشته است، اما حماس هنوز این خبر را تأیید نکرده است. علاوه بر ضیف، نام اسماعیل هنیه و یحیی سنوار، دیگر رهبران ارشد حماس، نیز مطرح بود، اما این افراد در حملات جداگانه در تهران و غزه کشته شدند.
واکنش‌های بین‌المللی به حکم دیوان لاهه
صدور این احکام، که برای نخستین‌بار علیه مقامات ارشد یک دولت دموکراتیک صادر می‌شود، واکنش‌های گسترده‌ای را به همراه داشته است:
- جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا: او ضمن انتقاد از حکم دیوان، گفت اسرائیل حق دارد از خود در برابر تهدیدات دفاع کند و این اقدامات را غیرمنصفانه خواند.
- مجلس نمایندگان آمریکا: پیش‌تر قانونی را به تصویب رسانده بود که ورود مقامات دیوان کیفری به خاک آمریکا را ممنوع کرده و آن‌ها را با محدودیت‌های مالی تهدید کرده بود.
- سنای آمریکا: رهبران جمهوری‌خواه هشدار داده‌اند که در صورت تداوم این روند، تحریم‌های شدیدی علیه دیوان کیفری بین‌المللی تصویب خواهد شد.
پیامدهای سیاسی و عملی
اگرچه صدور این احکام پیامدی فوری برای نتانیاهو و گالانت نخواهد داشت، اما آن‌ها را به مظنونین تحت تعقیب بین‌المللی تبدیل می‌کند و می‌تواند سفرهای خارجی آنان را محدود کند. از سوی دیگر، این حکم ممکن است روند دستیابی به آتش‌بس در غزه را پیچیده‌تر کند و مذاکرات سیاسی برای پایان دادن به درگیری‌ها را با چالش‌های جدیدی روبه‌رو سازد.
صدور این احکام گامی بی‌سابقه در تاریخ دیوان کیفری بین‌المللی به شمار می‌رود و پرسش‌های جدی درباره نقش این دادگاه در بررسی جنایات جنگی در سطح جهانی و واکنش‌های قدرت‌های بزرگ به این موضوع مطرح می‌کند.
