روزنامهٔ نیویورک تایمز در گزارشی مفصل، از دیدار محرمانه‌ای میان ایلان ماسک، کارآفرین برجسته و مشاور ارشد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، با امیرسعید ایروانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، پرده برداشت. این دیدار روز دوشنبه ۲۱ آبان در مکانی نامعلوم برگزار شده و بیش از یک ساعت به طول انجامیده است.
نیویورک تایمز به نقل از منابع آگاه ایرانی که خواسته‌اند نامشان فاش نشود، گزارش داده است که موضوع اصلی این گفت‌وگو، «چگونگی کاهش تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده» بوده است. این منابع این نشست را «سازنده» توصیف کرده و آن را به عنوان «خبر خوبی» برای هر دو طرف ارزیابی کرده‌اند.
محرمانه بودن دیدار و واکنش‌ها
تا لحظه تنظیم این گزارش، هیچ‌یک از طرفین، اعم از ایلان ماسک و مقامات جمهوری اسلامی، به این خبر واکنشی نشان نداده‌اند. استیون چانگ، مدیر ارتباطات دفتر دونالد ترامپ، نیز در پاسخ به نیویورک تایمز از اظهار نظر در مورد جلسات خصوصی خودداری کرده است.
ایلان ماسک که از وی به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین مشاوران ترامپ یاد می‌شود، در ماه‌های اخیر در اکثر مصاحبه‌های رئیس‌جمهور منتخب حضور داشته و نقش پررنگی در تدوین سیاست‌های وی ایفا کرده است. به گفته یکی از مقامات ایرانی، این دیدار به درخواست ایلان ماسک برگزار شده و تعیین مکان نشست نیز بر عهدهٔ امیرسعید ایروانی بوده است.
پیام ایلان ماسک دربارهٔ ایرانیان
چند روز پیش از این دیدار، ایلان ماسک در توییتی از حضور و مشارکت ایرانیان بااستعداد در آمریکا تمجید کرده بود. او در واکنش به اظهارنظر یکی از شهروندان ایرانی‌تبار درباره انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و پیروزی ترامپ نوشت: «آمریکا از ورود ایرانیان با استعداد بسیار بهره‌مند شده است.»
سیاست‌های جدید ترامپ و موقعیت ایران
این دیدار در حالی انجام می‌شود که بحث بازگشت سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران بار دیگر در محافل سیاسی واشینگتن داغ شده است. با این حال، دونالد ترامپ اخیراً در گفت‌وگویی اعلام کرد که قصد آسیب رساندن به ایران را ندارد، اما تأکید کرد که تهران «نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد.» او با اشاره به سیاست‌های آتی خود اظهار داشت: «دوست دارم که ایران کشوری بسیار موفق باشد.»
برایان هوک، نماینده سابق دولت ترامپ در امور ایران که گفته می‌شود در دولت جدید نیز نقش کلیدی خواهد داشت، نیز در اظهاراتی مشابه بر «تضعیف و انزوای دیپلماتیک جمهوری اسلامی» تأکید کرده است. او تصریح کرد که هدف، ناتوان ساختن جمهوری اسلامی در تأمین مالی گروه‌های نیابتی است که به گفته او «ثبات منطقه و امنیت اسرائیل را به خطر می‌اندازند.»
پیامدهای احتمالی دیدار
نیویورک تایمز در تحلیل خود این دیدار را نشانه‌ای از احتمال تغییر لحن دو کشور در دورهٔ جدید ریاست جمهوری ترامپ دانسته است. به رغم تنش‌های عمیق گذشته، این دیدار می‌تواند به آغاز گفتگوهایی جدید میان تهران و واشینگتن منجر شود، هرچند مسیر این تغییر همچنان پر از ابهام است.
سابقه تنش‌ها در دوران ترامپ
در دولت نخست دونالد ترامپ، توافق هسته‌ای موسوم به برجام که در دورهٔ باراک اوباما امضا شده بود، به صورت یک‌طرفه لغو شد و تحریم‌های شدیدی علیه ایران اعمال گردید. ترامپ برجام را «توافقی بسیار بد» توصیف کرده بود که به گفته او، «هرگز نباید امضا می‌شد.» او همچنین دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران، را صادر کرد؛ اقدامی که با واکنش شدید تهران مواجه شد.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پی این تحولات هرگونه مذاکره با ترامپ را ممنوع اعلام کرد و مقامات ایرانی بارها تهدید کردند که انتقام کشته شدن قاسم سلیمانی را خواهند گرفت. در همین راستا، هفتهٔ گذشته دادستانی فدرال آمریکا اعلام کرد که ایران تلاش داشته است پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، دونالد ترامپ را ترور کند؛ اتهامی که تهران به شدت آن را رد کرده است.
آینده روابط تهران و واشینگتن
با توجه به رویکردهای اعلامی دولت جدید ترامپ و دیدار اخیر ایلان ماسک با امیرسعید ایروانی، این سؤال مطرح می‌شود که آیا دورهٔ جدیدی از روابط میان ایران و آمریکا در حال شکل‌گیری است؟ یا این تحرکات تنها بخشی از تاکتیک‌های سیاسی برای اعمال فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی خواهد بود؟
پاسخ به این پرسش‌ها به تصمیمات آیندهٔ هر دو طرف و تحولات در عرصهٔ بین‌المللی بستگی خواهد داشت. آنچه مسلم است، این است که دیدارهای محرمانه و پیام‌های دوپهلو نشان‌دهندهٔ حساسیت بالای شرایط کنونی است و چگونگی مدیریت این فرصت‌ها و چالش‌ها، نقشی تعیین‌کننده در آینده روابط دو کشور خواهد داشت.
