رهبر ایران روز سه شنبه درها را به روی مذاکرات مجدد با ایالات متحده بر سر برنامه هسته ای کشورش که به سرعت در حال پیشرفت است باز کرد و به دولت غیرنظامی این کشور گفت که “هیچ مانعی” برای تعامل با “دشمن” خود وجود ندارد.
اظهارات علی خامنه‌ای خطوط قرمز روشنی را برای هرگونه گفتگو در دولت مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب تعیین کرد و مجدداً هشدار داد که واشنگتن نباید قابل اعتماد باشد.
اما اظهارات او منعکس کننده نظرات مربوط به زمان توافق هسته ای ایران با قدرت های جهانی در سال 2015 است که برنامه هسته ای تهران را به شدت در ازای لغو تحریم های اقتصادی محدود کرد. با این حال، هنوز مشخص نیست که پزشکیان چقدر فضا برای مانور دارد، به‌ویژه با توجه به اینکه تنش‌ها در خاورمیانه گسترده‌تر بر سر جنگ اسرائیل و حماس همچنان بالاست و ایالات متحده برای انتخابات ریاست‌جمهوری در نوامبر آماده می‌شود.
خامنه‌ای بر اساس متنی که در سایت رسمی خود منتشر کرده است، گفت: «این بدان معنا نیست که ما نمی‌توانیم در موقعیت‌های خاص با یک دشمن تعامل داشته باشیم. “این هیچ ضرری ندارد، اما به آنها امید نداشته باشید.”
خامنه ای که حرف آخر را در همه امور کشور می زند، به کابینه پزشکیان نیز هشدار داد: «به دشمن اعتماد نکنید».
خامنه‌ای 85 ساله، پس از خروج یکجانبه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا از توافق در سال 2018، گهگاه خواستار مذاکره با واشنگتن شده یا آنها را رد کرده است.
مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا در سال‌های اخیر با میانجیگری عمان و قطر، دو طرف مذاکره‌کننده خاورمیانه‌ای ایالات متحده در مورد ایران، صورت گرفته است. اظهارات خامنه ای یک روز پس از سفر نخست وزیر قطر به این کشور بیان شد.
وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ به سوالی درباره این موضوع به آسوشیتدپرس گفت: «ما در مورد رهبری ایران بر اساس اقدامات آنها قضاوت خواهیم کرد، نه گفتارشان».
در این بیانیه آمده است: «ما مدت‌ها گفته‌ایم که در نهایت دیپلماسی را بهترین راه برای دستیابی به یک راه‌حل مؤثر و پایدار در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران می‌دانیم. با این حال، با توجه به تشدید تنش‌های ایران در سراسر جهان، از جمله تشدید تنش‌های هسته‌ای و ناکامی‌اش در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ناظر هسته‌ای سازمان ملل، در حال حاضر از چنین چیزی فاصله داریم.
در این بیانیه آمده است: «اگر ایران می‌خواهد جدیت یا رویکرد جدیدی نشان دهد، باید تشدید تنش‌های هسته‌ای را متوقف کند و همکاری معنادار با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را آغاز کند».
از زمان فروپاشی این توافق، ایران تمام محدودیت‌هایی را که این توافق برای برنامه‌اش تعیین کرده بود کنار گذاشته و اورانیوم را تا 60 درصد با خلوص غنی‌سازی می‌کند – نزدیک به سطح تسلیحات 90 درصد.
دوربین های نظارتی نصب شده توسط آژانس مختل شده اند، در حالی که ایران برخی از با تجربه ترین بازرسان آژانس مستقر در وین را ممنوع کرده است. مقامات ایرانی همچنین به طور فزاینده ای تهدید کرده اند که می توانند به دنبال سلاح اتمی باشند.
در همین حال، تنش بین ایران و اسرائیل در جریان جنگ اسرائیل و حماس در نوار غزه به اوج خود رسیده است. تهران پس از سال‌ها جنگ در سایه بین دو کشور، حمله بی‌سابقه‌ای با پهپاد و موشک را به اسرائیل در آوریل آغاز کرد که با حمله آشکار اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در سوریه که منجر به کشته شدن دو ژنرال ایرانی و دیگران شد، به اوج خود رسید.
همچنین ترور اسماعیل هنیه، رهبر حماس در تهران، ایران را به تهدید به انتقام از اسرائیل برانگیخت.
پزشکیان، یکی از نمایندگان سابق مجلس که پس از سقوط هلیکوپتر در ماه مه، رئیس جمهور تندرو ابراهیم رئیسی را به قتل رساند، به ریاست جمهوری دست یافت، تا حدی بر اساس وعده ای مبنی بر تعامل مجدد غرب با مذاکرات تبلیغاتی انجام داد. اظهارات خامنه ای به عنوان رهبر برتر ایران می تواند پوشش سیاسی برای او فراهم کند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جدید پزشکیان، عمیقاً درگیر مذاکرات بر سر قرارداد 2015 بود.
خامنه‌ای همچنین روز سه‌شنبه، دومین بار در روزهای اخیر که به عقب‌نشینی تاکتیکی اشاره می‌کند، گفت: «بعد از انجام هر کاری که از دستمان برمی‌آید، گاهی ممکن است یک عقب‌نشینی تاکتیکی لازم باشد، اما نباید در اولین نشانه دشواری، “در میان تنش ها”اهداف یا نظرات خود را رها کنیم».
با این حال، این فقط ایران نیست که با ریاست جمهوری جدید روبرو است. انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در 5 نوامبر برگزار می شود که کامالا هریس معاون رئیس جمهور و ترامپ نامزدهای اصلی خواهند بود. ایران نگران بازگشت ترامپ به قدرت بوده است.
در حالی که ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری جو بایدن درگیر مذاکرات غیرمستقیم با ایران بود، هنوز مشخص نیست که چگونه این امر به دولت احتمالی هریس منتقل می شود. هریس هفته گذشته در سخنرانی خود در کنوانسیون ملی دموکرات ها گفت: “من هرگز از انجام هر اقدامی که برای دفاع از نیروهایمان و منافعمان در برابر ایران و تروریست های مورد حمایت ایران لازم است، تردید نخواهم کرد.”
شبکه RANE، یک شرکت اطلاعاتی ریسک، گفت در صورت پیروزی هریس، “احتمال توافق با پایان یافتن جنگ اسرائیل و حماس افزایش خواهد یافت.”
RANE روز سه شنبه در تحلیلی گفت: «هنگامی که مذاکرات آغاز شود، ایران احتمالاً خواستار حمایت های بیشتری در رابطه با خروج احتمالی ایالات متحده از یک توافق جدید پس از خروج ایالات متحده از توافق قبلی در سال 2018 خواهد بود.»
به دلیل نگرانی‌ها در مورد پایداری هر توافق جدید، ایران همچنین کمتر احتمال دارد امتیازات هسته‌ای زیادی مانند برچیدن سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر ارائه دهد، زیرا ایران می‌خواهد بتواند برنامه هسته‌ای خود را با بیشترین سرعت ممکن در این کشور ادامه دهد.
دیدار روز سه‌شنبه خامنه‌ای و کابینه پزشکیان شامل حضور محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه پیشین بود که به ایران در رسیدن به توافق سال ۲۰۱۵ کمک کرد. پس از این دیدار، ظریف در پیامی آنلاین گفت که پس از استعفای علنی به دلیل تشکیل کابینه، به عنوان معاون رئیس جمهور در دولت پزشکیان ادامه خواهد داد.
