سینمای ممنوعه، صدای جهان شد

در شبی به‌یادماندنی در سالن باشکوه «گران لومیر»، جشنواره فیلم کن در هفتادوهشتمین دوره‌اش شاهد لحظه‌ای تاریخی بود؛ جایی که کیت بلانشت، بازیگر سرشناس استرالیایی، نخل طلای جشنواره را به جعفر پناهی، فیلمساز معترض ایرانی اهدا کرد. حضار با تشویق ایستاده و پرشور، ادای احترام کردند به فیلم‌سازی که سال‌ها دور از فرش قرمز، اما در مرکز توجه جهانی ایستاده بود.

جعفر پناهی پس از دو دهه غیبت، سرانجام شامگاه سه‌شنبه ۳۰ اردیبهشت‌ماه، برای نخستین‌بار به‌صورت رسمی در جشنواره کن حضور یافت. فیلم تازه‌اش، «یک تصادف ساده»، روایت دردناک مواجهه فرد با گذشته‌ای زخم‌خورده است؛ داستان مردی که گمان می‌برد شکنجه‌گر سابقش را یافته و اکنون باید تصمیم بگیرد چگونه با او روبه‌رو شود.

پناهی هنگام دریافت نخل طلا، پیام روشنی برای ایرانیان داشت. او گفت:
«از تمام گروه‌ها با هر عقیده و مرام، خواهش می‌کنم اختلافات را کنار بگذارند. الان مهم کشور ماست، یکپارچگی کشور ماست. به امید روزی که دیگر کسی به ما نگوید چه بپوش، چه نپوش، چه بساز، چه نساز. به امید آزادی، به امید سینمای آزاد.»

در کنار پناهی، همسر و دخترش و همچنین بازیگر اصلی فیلم، وحید مبصری، بر روی صحنه حاضر بودند. کارگردان «تاکسی» در حالی‌که اشک در چشمانش حلقه زده بود، نخل طلا را به همه فیلم‌سازان ممنوع‌الکار ایران و به‌ویژه زنان هنرمندی تقدیم کرد که در دل جنبش‌های اعتراضی برای حقوق زنان ایستادگی کرده‌اند.

فیلم «یک تصادف ساده» از سوی پخش‌کنندۀ آمریکایی «Neon» برای نمایش در آمریکای شمالی خریداری شده؛ شرکتی که در سال‌های اخیر با پخش فیلم‌هایی همچون «انگل»، «مثلث اندوه» و «کالبدشکافی یک سقوط»، شش نخل طلا را به نام خود ثبت کرده است.

پناهی در مصاحبه‌ای با نشریۀ «اسکرین دیلی» تأکید کرده که با وجود لغو برخی محدودیت‌ها، همچنان ناچار است فیلم‌های خود را به‌صورت غیررسمی و خارج از مجاری قانونی بسازد. هرچند سخنگوی فیلم اعلام کرده او اکنون تحت پیگرد قضایی نیست، اما حکم ممنوع‌الخروجی و ممنوعیت فیلم‌سازی ۲۰ ساله‌اش که در سال ۲۰۱۰ صادر شده بود، همچنان بر حافظه جمعی اهالی سینما سایه انداخته است.

برگزیدگان دیگر جشنواره کن ۲۰۲۵:

• جایزه بزرگ (Grand Prix): ارزش احساسی (Sentimental Value) ساخته یواخیم تری‌یر – دنباله‌ای از فیلم تحسین‌شده «بدترین آدم دنیا»

• بهترین کارگردانی و بازیگر مرد: کلیبر مندونسا فیلیو برای مامور مخفی (The Secret Agent) از برزیل؛ با بازی درخشان واگنر مورا

• جایزه هیئت داوران (مشترک): «صراط» از الیور لاکس و «صدای سقوط» از ماشا شیلینسکی

• بهترین بازیگر زن: نادیا ملیتی برای بازی در خواهر کوچک از فرانسه

• بهترین فیلم‌نامه: ژان‌لوک و پی‌یر داردن برای مادران جوان – فیلم‌سازانی که پیش‌تر دو نخل طلا در کارنامه دارند

• بهترین فیلم اول: کیک رئیس‌جمهور ساخته حسن هادی – نخستین فیلم عراقی که در کن موفق به کسب جایزه شد

گفتنی است چند ساعت پیش از آغاز مراسم اختتامیه، برق مناطق جنوب شرقی فرانسه دچار قطعی گسترده شد که پلیس احتمال خرابکاری را در آن بررسی می‌کند. با این حال، جشنواره بدون اختلال ادامه یافت و با برق‌گرفتن دوبارۀ کن، فرش قرمز ستارگان روشن شد.