روایت‌های متناقض مقامات و رسانه‌های جمهوری اسلامی از ساعات ابتدایی انتشار خبر وقوع حادثه برای هلیکوپتر ابراهیم رئیسی و همراهانش آغاز شد و با گذشت چند روز از این واقعه همچنان ادامه دارد.
واکنش‌ها به این روایت‌های متناقض تا حدی گسترده بوده که حتی برخی شخصیت‌های نزدیک به حکومت و رسانه‌های داخلی نیز با وجود فضای امنیتی و تهدیدها در این زمینه انتقادات زیادی را مطرح کرده‌اند.
روزنامهٔ هم‌میهن در سرمقالهٔ شمارهٔ سوم خرداد خود با بیان اینکه «در روز اول سقوط بالگرد دو مسئله و ضعف بسیار مهم و مرتبط با هم خودنمایی می‌کرد»، نوشت اولین مسئله در این زمینه «اطلاع‌رسانی نادرست و ابهام‌آمیز» بود و دوم «اظهارات غیر قابل فهم» مسئولان جمهوری اسلامی که «نه‌تنها ابهامی را رفع نمی‌کند، بلکه بر آن می‌افزاید».
در همین زمینه یاشار سلطانی، روزنامه‌نگار ۳۰ اردیبهشت با اشاره به خبر منتشرشده در خبرگزاری فارس که به سپاه پاسداران نزدیک است، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ابتدا گفتند سالم فرود آمده، بعد فرمودند زمینی به تبریز رفته، سپس افزودند فرود سخت داشته، بعد اظهار کردند تماس تلفنی داشته و نهایتاً کم‌کم دعوت به دعا کردند و شب عید، جشن را تبدیل به عزا.»
روزنامهٔ هم‌میهن نیز در سرمقالهٔ خود نوشت درحالی‌که «نیروهای رسمی» هنوز به محل حادثه نرسیده بودند، «روزنامه‌نگاران ترکیه» در محل حاضر بودند و از آن‌جا «گزارش مستقیم» ارائه می‌کردند، همچنین «گروه‌های مردمی موتورسوار» نیز پیش از نیروهای امداد و نجات حکومت به محل سقوط هلیکوپتر رسیده بودند.
با همهٔ این اوصاف، حتی شیوهٔ پیدا شدن محل دقیق سقوط نیز با حاشیه و جنجال بسیار روبه‌رو شده است.
کدام پهپاد محل سقوط را پیدا کرد؟
خبرگزاری آناتولی، رسانهٔ رسمی ترکیه، ساعاتی پس از آن‌که پهپاد این کشور وارد فضای ایران شد، اعلام کرد این پهپاد لاشهٔ هلیکوپتر را پیدا و مختصات آن را به مقامات ایرانی ارسال کرده است، اما ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی روز چهارشنبه با انتشار بیانیه‌ای این ادعا را رد کرد.
این ستاد در بیانیه خود ادعا کرد «این پهپاد به دلیل نداشتن تجهیزات “تشخیص و کنترل نقاط زیر ابر” موفق به اعلام دقیق محل سقوط بالگرد نشد و در نهایت به کشور ترکیه بازگشت».
در ادامهٔ این بیانیه ادعا شد: «در ساعات اولیه صبح روز دوشنبه نقطهٔ دقیق حادثهٔ سقوط بالگرد توسط نیروهای امدادگر زمینی و پهپادهای ایرانی نیروهای مسلح که از مأموریت در شمال اقیانوس هند فراخوانده شده بودند، کشف شد.»
این در حالی است که خبرگزاری آناتولی در همان ساعات اولیهٔ حضور پهپاد ترک در آسمان ایران تصاویر مخابره‌شده توسط پهپاد را نیز با مخاطبان خود به اشتراک گذاشت.
در واکنش به انتشار بیانیهٔ ستاد کل نیروهای مسلح ایران، عبدالقادر اورال‌اوغلو، وزیر حمل‌ونقل و زیرساخت ترکیه، در گفت‌وگو با شبکهٔ تلویزیونی سی‌ان‌ان ترک گفت: «شناسایی (محل سقوط) آکینجی با زمان پیدا شدن هلیکوپتر مطابقت دارد. در واقع ما به کمک کشوری که طبق اصل همسایگی درخواست یاری کرده بود شتافتیم و آن را به‌طور کامل و درست انجام دادیم.»
ستاد کل نیروهای مسلح ایران تاکنون مدارک یا اطلاعاتی که ادعای کشف محل سقوط با پهپادهای ایرانی را تأیید کند، منتشر نکرده‌اند.
وضعیت آب‌وهوا در زمان وقوع حادثه
یکی دیگر از اظهارات جنجال‌برانگیز مقامات جمهوری اسلامی سخنان غلامحسین اسماعیلی، رئیس دفتر ابراهیم رئیسی، است که از اعضای هیئت همراه ابراهیم رئیسی در این سفر بود.
آقای اسماعیلی یکم خرداد در گفت‌وگو با تلویزیون ایران گفت در زمان حادثه «هوا صاف و روشن بود و پدیدهٔ جوی خاصی نداشتیم».
رئیس دفتر ابراهیم رئیسی در ادامه گفت: «خلبان بالگرد حامل رئیس‌جمهور به‌عنوان فرمانده میدان اعلام می کند ارتفاع بگیریم و از بالای ابرها ادامه مسیر دهیم. بالگردها ارتفاع خود را زیاد کردند و پس از ۳۰ ثانیه ادامه مسیر، خلبان ما متوجه شد که بالگرد رئیس جمهور وجود ندارد.»
این اظهارات نه تنها در تضاد با بیانیهٔ نیروهای مسلح است که هوای منطقه را «ابری» توصیف کرده بود، بلکه رسانه‌های نزدیک به حکومت نیز با انتشار گزارش‌هایی به‌صورت غیرمستقیم این اظهارات را رد کرده‌اند.
خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، چهارشنبه دوم خرداد با انتشار گزارشی از قول محسن هاشم‌نژاد، کارشناس هواشناسیِ کوهستان زنجان که در عملیات امداد و نجات حضور داشت، نوشت: «هوا گرفته و ابری بود و شرایط جوی به سمت ناپایداری پیش می‌رفت. تا به منطقه برسیم، شاهد بارش‌های پراکنده، رعدوبرق‌های شدید، رگبار و… بودیم.»
این خبرگزاری از قول آقای هاشم‌نژاد نوشت: «بنده به‌عنوان هواشناس معتقدم به‌دلیل وجود ناپایداری‌های شدید جوی و وجود مه غلیظ در کوهستان در آن روز می‌توان عامل جوی را دلیل وقوع این سانحه دانست.»
این در حالی است که اظهارات مهدی صفری، معاون وزیر خارجه، که ساعاتی پس از انتشار خبر حادثه با شبکه خبر تلویزیون ایران گفت‌وگو کرده بود نیز در تضاد با صحبت‌های رئیس دفتر ابراهیم رئیسی است.
آقای صفری در این زمینه گفته بود: «محل بسیار سرد، مه‌آلود و بارانی است.»
تماس با امام جمعه تبریز پس از سقوط
اما سخنان معاون وزیر خارجه نیز بدون جنجال نبود. صفری در همین گفت‌وگو اعلام کرد که پس از تلاش‌های ناموفق برای تماس با سرنشینان، عاقبت محمدعلی آل هاشم، امام جمعه تبریز و یکی از کشته‌شدگان این حادثه، به تماسی که با تلفن همراه خلبان گرفته شد، پاسخ داد.
او در این زمینه گفت: «در ابتدا با امام جمعه محترم تبریز دو بار توانستند صحبت کنند و ایشان گفته بود که حال من بد است و صدای آمبولانس‌ها را می‌شنوم.»
با این حال، گروه‌های امدادی اعزامی ساعت‌ها بعد به محل حادثه رسیده بودند و احتمال شنیده شدن «صدای آمبولانس‌ها» از طرف امام جمعه تبریز وجود نداشته است.
اما غلامحسین اسماعیلی، رئیس دفتر ابراهیم رئیسی، در صحبت‌های خود با تلویزیون ایران سخنان معاون وزیر خارجه را تأیید کرد و گفت: «کادر پروازی به ما گفتند که با تلفن همراه کاپیتان مصطفوی تماس گرفتیم که آقای آل هاشم آن تماس را جواب داد و گفت در دره افتاده‌ام، ولی نگفت چه اتفاقی افتاده است.»
این اظهارات را حتی عیسی پورزارع، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، نیز تأیید کرده، اما مشخص نیست با وجود امکان ردگیری مکان تلفن‌های همراه از سوی سیستم مخابراتی، چرا عملیات جست‌وجوی محل سقوط ساعت‌ها به طول انجامید.
مقامات رسمی در این باره نیز هنوز هیچ توضیحی ارائه نکرده‌اند؛ ضمن آن‌که این سخنان در حالی مطرح شده که حسین حاتمی، نماینده مجلس شورای اسلامی، در همان ساعات اولیه حادثه به سایت جماران گفت: «اطلاعاتی از تمام سرنشینان داخل بالگرد موجود نیست و دسترسی به آنتن موبایل‌‌های آنان صورت نگرفته است.»
«اخبار کذب»؛ رسانه‌های خارجی یا رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی؟
این اظهارات متناقض در کنار عدم اطلاع‌رسانی دقیق به ابهامات و شایعات زیادی در زمینهٔ چگونگی سقوط و حتی علت اصلی مرگ رئیس‌جمهور سابق ایران دامن زده است.
روزنامهٔ هم‌میهن چاپ تهران در سرمقالهٔ خود در این زمینه نوشت: «شاید یک علت این رفتار، ورود پیش‌هنگام برخی جریان‌های سیاسی درون حکومت به انتخابات است که پیش از پایان مراسم رسمی ختم و تشییع جنازه آغاز شده است.»
سایت اقتصاد نیوز در این زمینه با «نامیمون» خواندن این شیوهٔ اطلاع‌رسانی مقامات جمهوری اسلامی و رسانه‌های داخلی، این حادثه را با اطلاع‌رسانی در مورد سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی توسط پدافند هوایی سپاه پاسداران مقایسه کرد.
این رسانه یکم خرداد نوشت: «جالب است که در سانحهٔ اخیر نیز اعلام شد که مسئولین قضایی برخی فعالان رسانه‌ای را که با تولید محتوا درباره وقوع این حادثه، اخبار کذبی منتشر کرده‌اند، احضار کرده‌اند و به آنان تذکر داده شده است. درحالی‌که بخش مهمی از این اخبار کذب از سوی دست‌اندرکاران و رسانه‌های رسمی منتشر می‌شد و حتی در روز بعد هم ادامه یافت.»
با همه این اوصاف، از زمان وقوع حادثه هیچ‌یک از نهادها و مقامات رسمی ازجمله رهبر جمهوری اسلامی و یا شورای عالی امنیت کشور در بیانیه‌ها و اظهارات خود به موضوع لزوم بررسی علت سقوط هلیکوپتر اشاره‌ای نکردند و فقط در خبری کوتاه اعلام شد که رئیس ستاد کل نیروهای مسلح هیئتی را مأمور بررسی ابعاد و علل موضوع سانحه کرده است.
