فرستادگان ایران و ایالات متحده روز شنبه در عمان مذاکراتی را درباره برنامه هسته‌ای ایران که به‌سرعت در حال پیشرفت است، آغاز کردند؛ آن‌هم در شرایطی که دونالد ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید بار دیگر بر رویکرد تهاجمی خود نسبت به تهران تأکید کرده است.
اگرچه دستیابی فوری به یک توافق جامع بعید به نظر می‌رسد، اما اهمیت این مذاکرات برای دو کشوری که نزدیک به نیم قرن خصومت را تجربه کرده‌اند، نمی‌تواند بیشتر از این باشد. ترامپ بارها تهدید کرده در صورت عدم توافق، حملات هوایی علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را آغاز خواهد کرد. در مقابل، مقام‌های ایرانی نیز به‌طور فزاینده‌ای هشدار داده‌اند که ممکن است در صورت شکست مذاکرات، به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای بروند؛ به‌ویژه با توجه به ذخایر اورانیومی که ایران در سطوحی نزدیک به درجه تسلیحاتی غنی‌سازی کرده است.
داده‌های پروازی تحلیل‌شده توسط آسوشیتدپرس نشان می‌دهد که یک جت خصوصی از فرودگاه پولکوو در سن‌پترزبورگ روسیه صبح شنبه وارد عمان شده است. استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، یک روز پیش از آن با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در همان شهر دیدار کرده بود.
هم‌زمان، وزارت خارجه ایران ویدئویی از دیدار عباس عراقچی، دیپلمات ارشد ایران، با بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان منتشر کرد. خبرگزاری دولتی ایرنا گزارش داد که عراقچی مواضع و نکات کلیدی ایران را برای انتقال به طرف آمریکایی، در اختیار عمانی‌ها قرار داده است.
گزارش ایرنا حاکی از آن بود که جلسه اصلی گفت‌وگوها قرار است عصر شنبه برگزار شود.
خبرنگاران آسوشیتدپرس کاروانی از خودروها را مشاهده کردند که ظاهراً حامل ویتکاف از وزارت خارجه عمان بوده و سپس به‌سرعت از مسقط خارج شد. این کاروان وارد یک مجموعه در حومه شهر شد و دقایقی بعد، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در شبکه اجتماعی «ایکس» (توییتر سابق) اعلام کرد که «مذاکرات غیرمستقیم» آغاز شده است. او نوشت: «این گفت‌وگوها در محل پیش‌بینی‌شده توسط میزبان عمانی و با حضور نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده، در سالن‌ها و مکان‌های مجزا برگزار می‌شود و طرفین دیدگاه‌ها و مواضع خود را از طریق وزیر خارجه عمان به یکدیگر منتقل می‌کنند.»
عراقچی نیز در گفت‌وگویی با خبرنگاران ایرانی گفت: «اگر اراده کافی از هر دو طرف وجود داشته باشد، درباره جدول زمانی تصمیم خواهیم گرفت، اما فعلاً برای صحبت در این‌باره زود است. آنچه در حال حاضر مشخص است، این است که مذاکرات به‌صورت غیرمستقیم و صرفاً درباره موضوع هسته‌ای انجام می‌شود و هدف ما رسیدن به توافقی عادلانه برای تأمین منافع ملی مردم ایران است.»
با این حال، ترامپ و ویتکاف این مذاکرات را «مستقیم» توصیف کرده‌اند.
ویتکاف در گفت‌وگویی با وال‌استریت ژورنال پیش از سفر خود گفت: «ما موضع خود را با درخواست برای برچیدن کامل برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی آغاز می‌کنیم. این به معنای آن نیست که در حاشیه امکان مصالحه وجود ندارد.» او تأکید کرد: «خط قرمز ما این است که نباید امکان تسلیحاتی‌شدن این برنامه وجود داشته باشد.»
در حالی‌که آمریکا می‌تواند کاهش تحریم‌ها را برای تقویت اقتصاد آسیب‌دیده ایران پیشنهاد دهد، هنوز مشخص نیست که ایران تا چه حد حاضر به امتیازدهی خواهد بود. در چارچوب توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، ایران تنها مجاز بود مقدار اندکی اورانیوم با غنای ۳.۶۷ درصد نگه دارد. اما امروز، تهران نه‌تنها اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار دارد، بلکه با این ذخایر می‌تواند در صورت تصمیم‌گیری، چندین سلاح هسته‌ای تولید کند. براساس تجربه مذاکرات گذشته، ایران احتمالاً خواهان حفظ امکان غنی‌سازی تا حداقل ۲۰ درصد خواهد بود.
یک نکته روشن است: ایران به هیچ وجه قصد کنار گذاشتن کامل برنامه هسته‌ای خود را ندارد. به همین دلیل، پیشنهاد بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل مبنی بر اجرای «مدل لیبی» — حمله نظامی، انفجار تأسیسات، و برچیدن تجهیزات با نظارت و اجرای آمریکایی‌ها — عملاً قابل اجرا نیست.
حاکمیت، از جمله علی خامنه‌ای، همواره به سرنوشت معمر قذافی، دیکتاتور لیبی، به‌عنوان هشداری در برابر اعتماد به ایالات متحده اشاره کرده‌اند؛ قذافی که در جریان خیزش عربی ۲۰۱۱ توسط شورشیان و با اسلحه خودش کشته شد.
