فارسی
پارینه‌سنگی؛ نخستین ردپای انسان در ایران
تاریخ ایران از دوران پارینه‌سنگی آغاز می‌شود؛ جایی که ابزارهای سنگی در کشف‌رود و گنج‌پر یافت شد. این آثار حدود ۱۰۰ هزار سال قدمت دارند. در غارهای زاگرس نیز بقایای نئاندرتال‌ها و ابزارهای موستری کشف شده است. در سال ۱۹۴۹، کارلتون کون یک استخوان بازوی نئاندرتال را در غار بیستون شناسایی کرد.
با گذر زمان، شواهدی از دوره پارینه‌سنگی پسین و اپی‌پالئولیتیک در غارهای کرمانشاه و خرم‌آباد به دست آمد. مردم این دوران برای نخستین بار هنر صخره‌ای را در ایران پدید آوردند.
نوسنگی تا مس‌سنگی؛ آغاز کشاورزی و سکونت
در هزاره یازدهم پیش از میلاد، روستای چغاگولان در زاگرس شکل گرفت. اندکی بعد، چغا بُنوت به‌عنوان نخستین روستای ایلام شناخته شد. در گنج‌دره نیز پیکره‌های سفالی انسان و حیوان ساخته شدند.
جنوب غربی ایران بخشی از هلال حاصل‌خیز بود. در این منطقه، کشاورزی و دامداری رونق گرفت و روستاهایی چون شوش و چغامیش پدید آمدند. در تپه سیلک کاشان نیز نشانه‌هایی از سکونت هفت هزار ساله مشاهده شده است. حتی کوزه‌های شراب هفت هزار ساله در زاگرس کشف شده که امروز در دانشگاه پنسیلوانیا نگهداری می‌شود.
عصر برنز؛ شهرها و فرهنگ‌های نو
تاریخ ایران در عصر برنز با فرهنگ‌های گوناگون درخشید. فرهنگ کورا–ارس در شمال‌غرب ایران تا قفقاز گسترش یافت. شوش به یکی از نخستین شهرهای شناخته‌شده بدل شد و بعدها به پایتخت ایلام تبدیل گردید.
در جیرفت، باستان‌شناسان اشیای ارزشمند چهار هزار ساله یافتند. این آثار با نقش‌های حیوانات و اسطوره‌ها بر روی سنگ کلوریت و فلزات ساخته شده‌اند. جالب اینکه در همین منطقه کهن‌ترین خط جهان کشف شده است؛ خطی که حتی از خط میخی میان‌رودان قدیمی‌تر است.
عصر آهن؛ ورود اقوام ایرانی
با آغاز عصر آهن، تاریخ ایران وارد مرحله‌ای تازه شد. اقوام ایرانی از استپ‌های اوراسیا به فلات ایران آمدند. این مهاجرت باعث کاهش قدرت ایلام شد و زمینه را برای شکل‌گیری مادها و پارس‌ها فراهم کرد.
در میانه هزاره نخست پیش از میلاد، مادها، پارس‌ها و پارت‌ها بخش‌های بزرگی از ایران را اشغال کردند. تا پیش از قدرت‌گیری مادها، این اقوام زیر سلطه آشوریان بودند. در نهایت، مادها نخستین اتحاد سیاسی گسترده ایرانیان را پایه‌گذاری کردند.
جمع‌بندی
تاریخ ایران از دوران پارینه‌سنگی تا عصر آهن پیوسته با تحولات بزرگ فرهنگی و اجتماعی همراه بود. این سرزمین نه‌تنها میزبان نخستین کشاورزان و شهرنشینان بود، بلکه به محل تلاقی تمدن‌های بزرگ جهان تبدیل شد.
