با آغاز دومین دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، سیاست‌های مهاجرتی ایالات متحده بار دیگر دستخوش تغییرات گسترده‌ای شد. رئیس‌جمهوری جدید-قدیم آمریکا بلافاصله پس از ادای سوگند در ۲۰ ژانویه، با صدور مجموعه‌ای از دستورات اجرایی، روند پذیرش پناهجو را به حالت تعلیق درآورد. تصمیمی که اکنون سرنوشت هزاران متقاضی پناهندگی از سراسر جهان را در هاله‌ای از ابهام و بی‌سرانجامی فرو برده است.
از اریتره و گواتمالا گرفته تا ازبکستان، پاکستان و غنا، مهاجرانی که سال‌ها رویای رسیدن به خاک آمریکا را در سر داشتند، امروز نه تنها با درهای بسته بلکه با اخراج‌های بدون رسیدگی و گفت‌وگو مواجه‌اند. روایت تلخ یک کارمند سابق انتخابات در روسیه، که به دلیل افشای تقلب در انتخابات کشورش ناچار به فرار شد، تنها یکی از نمونه‌های پرتعداد این وضعیت است. او که همراه همسر و فرزند خردسالش از طریق مرز مکزیک وارد آمریکا شده بود، پس از ماه‌ها انتظار، بدون حتی یک جلسه گفت‌وگو با افسر مهاجرت، به کشور ثالثی چون کاستاریکا بازگردانده شد.
او با حسرت می‌گوید: «نه با مأمور ICE صحبت کردیم، نه کسی از ما پرسید چه بر سرمان آمده. همه‌چیز ناگهانی و بی‌رحمانه بود.»
قانون، پشت درهای بسته
در حالی‌که حقوق‌دانان و نهادهای مدافع حقوق مهاجران تلاش می‌کنند از طریق دادگاه‌ها این تصمیمات را به چالش بکشند، دولت ترامپ با استناد به «وضعیت تهاجم» علیه آمریکا، تلاش دارد از نظارت قضایی بر تصمیمات خود شانه خالی کند. پرونده‌ای کلیدی در دادگاه فدرال واشنگتن در جریان است که می‌تواند سرنوشت قانونی این اقدامات را رقم بزند؛ اما هنوز تاریخی برای صدور رأی تعیین نشده است.
وکلایی که پیش‌تر به‌طور مرتب با متقاضیان پناهندگی در مرزها در ارتباط بودند، اکنون از سکوت مطلق تلفن‌های خود می‌گویند. به گفته آن‌ها، بسیاری از پناهجویان حتی پیش از ثبت رسمی درخواست‌شان از خاک آمریکا اخراج می‌شوند، یا در بازداشت‌گاه‌هایی بی‌نام و نشان بلاتکلیف می‌مانند.
بلاتکلیفی در تبعید
کارمند روسی انتخابات، که به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود، به همراه خانواده‌اش اکنون در یک مرکز اقامتی موقت در کاستاریکا زندگی می‌کند. او می‌گوید: «ما تمام قوانین را رعایت کردیم. ماه‌ها در مکزیک ماندیم، منتظر مصاحبه بودیم. اما تنها شش روز قبل از زمان مقرر، همه‌چیز لغو شد. ناگهان همه چیز ناپدید شد؛ سیستم، نوبت‌ها، امیدها.»
دولت آمریکا با هدف تسریع اخراج مهاجران، کشورهایی مانند کاستاریکا و پاناما را به سکوی ترانزیت تبدیل کرده تا مهاجران اخراجی را تا تعیین تکلیف نهایی در آن‌جا نگهداری کند. تنها در ماه‌های اخیر، صدها نفر از مرز جنوبی اخراج و به این کشورها منتقل شده‌اند.
پناهندگی؛ حق یا سوءاستفاده؟
طرفداران سیاست‌های سخت‌گیرانه معتقدند سیستم پناهندگی آمریکا در معرض سوءاستفاده گسترده قرار گرفته است. با این حال، حتی برخی چهره‌های میانه‌رو در عرصه سیاست نیز بر این باورند که این سیستم نیازمند اصلاح است. آمارها نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته تنها بین یک‌سوم تا نیمی از درخواست‌های پناهندگی با تأیید نهایی همراه بوده‌اند.
اما در دل این آمار و ارقام، افرادی هستند که جان‌شان را در کف دست گرفته‌اند و به امید شنیده‌شدن صدای‌شان پا به خاک آمریکا گذاشته‌اند. مرد روسی داستان ما، حالا در تبعیدی ناخواسته، هر روز را با حس گناه به‌خاطر سرنوشت خانواده‌اش آغاز می‌کند. «من شکست خوردم. این فکر هر روز در ذهنم تکرار می‌شود: من خانواده‌ام را ناکام گذاشتم.»
تحلیل نهایی:
آنچه امروز در مرزهای آمریکا رخ می‌دهد، نه تنها بازتاب سیاست‌های سخت‌گیرانه مهاجرتی است، بلکه نشان‌دهنده بحرانی عمیق‌تر در تعریف مفاهیم انسان‌دوستانه‌ای چون حق پناهندگی است. در جهانی پرآشوب، بستن درهای امید شاید برای مدتی آرامش بیاورد، اما صدای پناهجویان خاموش نخواهد شد.
