در پی حملات نظامی اسرائیل و آمریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران، تنش‌ها پیرامون برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی وارد مرحله‌ای بی‌سابقه شده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اعلام کرد تهران نه‌تنها اجازه بازرسی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نداده، بلکه همچنان از توقف غنی‌سازی اورانیوم نیز خودداری کرده است.
ترامپ بامداد شنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران در هواپیمای ریاست‌جمهوری گفت: «اگر جمهوری اسلامی بخواهد دوباره شروع کند، باید در مکان دیگری باشد. و اگر دوباره شروع کند، مشکل‌ساز خواهد بود.» او همچنین افزود در دیدار آتی خود با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در کاخ سفید، موضوع ایران یکی از محورهای اصلی گفت‌وگو خواهد بود.
بمباران تأسیسات هسته‌ای و خروج بازرسان آژانس
در جریان جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل که از ۲۳ خرداد آغاز شد، برای نخستین‌بار تأسیسات کلیدی ایران در فردو، نطنز و اصفهان هدف حملات مستقیم قرار گرفت. به گفته ترامپ، در این حملات از بمب‌افکن‌های بی۲ و موشک‌های زیردریایی استفاده شده و «همه بمب‌ها با دقت اصابت کردند.»
پس از این حملات، بازرسان آژانس از ایران خارج شدند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که آخرین بازرسان خود را نیز از ایران بیرون کشیده، اما هنوز اطلاعی رسمی از سوی تهران در مورد تعلیق همکاری به این نهاد بین‌المللی ارسال نشده است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، که پیش‌تر خواستار بازرسی فوری از تأسیسات آسیب‌دیده شده بود، اکنون در وضعیت پرتنشی قرار گرفته و از سوی مقامات جمهوری اسلامی مورد انتقاد قرار گرفته است.
تصویب قانون تعلیق همکاری با آژانس
در همین حال، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، قانون تازه‌ای را برای تعلیق همکاری با آژانس ابلاغ کرده که بدون اشاره به جزئیات اجرایی، عملاً زمینه را برای جلوگیری از هرگونه نظارت آژانس بر برنامه هسته‌ای ایران فراهم می‌سازد. این قانون پس از پایان جنگ تصویب شده و به‌گفته عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، همکاری با آژانس از این پس تنها از طریق شورای عالی امنیت ملی ایران ممکن خواهد بود.
گفت‌وگوهای پشت‌پرده ایران و آمریکا
در حالی‌که دو کشور در فضای پرتنش پساجنگ قرار دارند، نشانه‌هایی از تلاش برای مذاکره نیز به چشم می‌خورد. ترامپ روز پنجشنبه گفت ایران خواهان گفت‌وگو با ایالات متحده است و در صورت نیاز، او حاضر به دیدار با نمایندگان ایران خواهد بود.
همزمان منابع خبری از احتمال دیدار عباس عراقچی با استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، در اسلو خبر داده‌اند؛ دیداری که ممکن است مقدمه‌ای برای بازگشت به مذاکرات هسته‌ای باشد.
سرنوشت مبهم اورانیوم غنی‌شده
هرچند جمهوری اسلامی می‌گوید تأسیسات آسیب‌دیده را «بازسازی خواهد کرد»، اما مشخص نیست چه میزان از ذخایر اورانیوم آن سالم مانده‌اند. پیش از حمله، ایران بیش از ۹ تن اورانیوم غنی‌شده در اختیار داشت، از جمله بیش از ۴۰۰ کیلوگرم با غنای ۶۰ درصد که تنها یک قدم تا غنای تسلیحاتی فاصله دارد.
در حالی‌که آژانس قادر به نظارت نیست و ایران همزمان قانون تعلیق همکاری را اجرا می‌کند، نگرانی‌ها از آینده برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و احتمال ورود بحران به مرحله‌ای کنترل‌ناپذیر افزایش یافته است.
