گزارش تحلیلی تازهای که روزنامه نیویورکتایمز در تاریخ ۱۵ تیر منتشر کرده، نشان میدهد که جنگ اخیر میان ایران و اسرائیل، آزمونی بود برای سنجش واقعیت پشت آنچه «محور ضدغربی» خوانده میشود؛ ائتلافی که شامل چین، روسیه، ایران و کره شمالی است. این گزارش نتیجه میگیرد که در بزنگاههای حیاتی، این کشورها ترجیح دادند سکوت یا بیعملی در پیش گیرند و تنها به بیانیههای دیپلماتیک اکتفا کنند.
در طول درگیریهای اخیر، ایران در برابر حملات اسرائیل و بمباران سایتهای هستهایاش توسط آمریکا تنها ماند؛ نه خبری از مداخله نظامی یا پشتیبانی عملی چین و روسیه بود، نه حتی همراهی آشکاری از سوی کره شمالی. این در حالی است که روابط تهران با پکن و مسکو طی سالهای اخیر عمیقتر شده و با تبادل فناوری نظامی، نفت و قراردادهای امنیتی شکل رسمیتری به خود گرفته بود.
الکساندر گابویف، مدیر مرکز روسیه و اوراسیا در بنیاد کارنگی، به نیویورکتایمز گفته: «این کشورها حاضر نیستند وارد جنگهای دیگران شوند و برخلاف متحدان غربی، پیوندهای نهادی منسجمی با یکدیگر ندارند.»
مایکل کیماژ، استاد تاریخ و دیپلمات پیشین آمریکایی نیز معتقد است این اتحادها بیش از آنکه استراتژیک و هماهنگ باشند، صرفاً حول نارضایتی مشترک از غرب شکل گرفتهاند. به تعبیر او: «میان این کشورها گفتوگوهایی جریان دارد، اما نه آنقدر معنادار که بتوان از یک جبهه متحد صحبت کرد.»
تنها پیوند دفاعی رسمی موجود در میان این کشورها، پیمان نظامی میان مسکو و پیونگیانگ است. کره شمالی حتی تا آنجا پیش رفته که حدود ۱۴ هزار نیرو به جبهههای جنگ در کنار ارتش روسیه در اوکراین اعزام کرده.
در این میان، تهران که انتظار حمایت مشخصی از «همپیمانان شرقی» خود داشت، ناچار شد تنهایی عمل کند. وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، تنها یک روز پس از حملات آمریکا، برای دیدار با ولادیمیر پوتین به مسکو رفت؛ اما حاصل دیدار چیزی جز تکرار حمایتهای لفظی و دیپلماتیک نبود.
همزمان ایران یک حمله موشکی محدود به پایگاه آمریکایی در قطر انجام داد، اما اندکی بعد با واشینگتن و تلآویو وارد توافق آتشبس شد؛ توافقی که نشان داد تهران، برای پرهیز از تشدید بحران، حاضر به عقبنشینی تاکتیکی شده است.
این رویدادها همگی به گفته تحلیلگران نشان میدهند که «محور ضدغربی»، بیش از آنکه اتحاد واقعی باشد، مجموعهای از منافع مقطعی، نمایشهای دیپلماتیک و اعتراضهای پراکنده به هژمونی غرب است — نه جبههای منسجم و آمادهبهکار برای جنگ.