در نخستین روز از سفر منطقه‌ای دونالد ترامپ به خاورمیانه، رئیس‌جمهور ایالات متحده از مقام‌های جمهوری اسلامی خواست تا «مسیر تازه‌ای» را در پیش بگیرند و ضمن هشدار نسبت به پیامدهای ادامه سیاست‌های فعلی، از تمایل خود برای پرهیز از رویارویی مستقیم با تهران سخن گفت.
ترامپ در سخنرانی افتتاحیهٔ خود در نشست سرمایه‌گذاری مشترک آمریکا و عربستان که در ریاض برگزار شد، جمهوری اسلامی را «مخرب‌ترین عامل بی‌ثباتی در خاورمیانه» خواند، اما در عین حال تأکید کرد که آماده گفت‌وگو و ایجاد مشارکت‌های جدید است، حتی اگر اختلافات عمیق وجود داشته باشد.
او گفت: «اینجا هستم نه تنها برای محکوم کردن گذشته، بلکه برای ارائه یک انتخاب دیگر به ایران؛ راهی بهتر، که به صلح و ثبات ختم شود.»
ترامپ با بیان اینکه از «دشمنی دائمی» استقبال نمی‌کند، تهران را به بازگشت به میز مذاکره بر سر برنامه هسته‌ای فراخواند و هشدار داد که در صورت تداوم رفتارهای خصمانه، ایالات متحده بار دیگر فشار حداکثری را در پیش خواهد گرفت: «در صورت رد شاخه زیتون، گزینه‌ای جز رساندن صادرات نفت ایران به صفر نخواهیم داشت.»
گام تازه آمریکا در پرونده سوریه
در تحولی جداگانه، کاخ سفید اعلام کرد ترامپ روز چهارشنبه در عربستان سعودی با احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه دیدار خواهد کرد؛ چهره‌ای که پس از سرنگونی بشار اسد در اواخر سال گذشته، قدرت را در دمشق به دست گرفت.
ترامپ در سخنان خود در ریاض، تصمیم دولت خود برای لغو کامل تحریم‌های دوران گذشته علیه سوریه را اعلام کرد و گفت: «فرصتی دوباره برای ملت سوریه فراهم می‌کنیم تا به عظمت بازگردند.» این اعلام با استقبال گرم حاضران در نشست روبرو شد.
مقام‌های آمریکایی می‌گویند که دولت الشرع از حمایت کشورهای عربی برخوردار است و واشینگتن در حال ارزیابی راهکارهای تعامل جدید با دولت جدید سوریه است؛ دولتی که به باور متحدان عرب آمریکا، می‌تواند مانعی در برابر گسترش نفوذ ایران در منطقه باشد.
پیمان‌های میلیاردی در قلب خلیج فارس
در حاشیه این نشست، مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌های گسترده در حوزه‌های نظامی، انرژی، فناوری و زیرساخت میان واشینگتن و ریاض امضا شد. ارزش توافق دفاعی میان دو کشور حدود ۱۴۲ میلیارد دلار برآورد شده که بر اساس آن، عربستان سعودی تجهیزات پیشرفته نظامی از شرکت‌های آمریکایی دریافت خواهد کرد.
همچنین، سرمایه‌گذاری عربستان در آمریکا به رقم چشمگیر ۶۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید و شرکت سعودی دیتاولت نیز قصد دارد ۲۰ میلیارد دلار در زیرساخت‌های هوش مصنوعی ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند.
در جریان دیدار رسمی، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، به شکلی کم‌سابقه در فرودگاه بین‌المللی ملک خالد از ترامپ استقبال کرد؛ امری که رسانه‌های منطقه‌ای از آن به‌عنوان نشانه‌ای از «تغییر سطح تعامل ریاض با واشینگتن» یاد کردند.
چشم‌انداز صلح با اسرائیل
ترامپ همچنین در اظهاراتی جنجالی، از تمایل خود برای پیوستن عربستان به پیمان ابراهیم سخن گفت و ابراز امیدواری کرد که در زمان مناسب، این کشور اسرائیل را به رسمیت بشناسد. با این حال، تأکید کرد که این تصمیم در نهایت باید با در نظر گرفتن خواست رهبری سعودی اتخاذ شود.
ریاض تاکنون رسمیت شناختن اسرائیل را به ایجاد کشور مستقل فلسطینی در مرزهای ۱۹۶۷ مشروط کرده است؛ موضعی که هنوز تغییری در آن دیده نمی‌شود.
ایران و سکوت حساب‌شده
برخلاف رویهٔ معمول، رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی واکنشی جدی به سفر ترامپ و قراردادهای میلیاردی آمریکا و عربستان نشان ندادند.
این سکوت در شرایطی رخ می‌دهد که گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا در مورد پرونده هسته‌ای، همچنان با میانجی‌گری عمان و اتحادیه اروپا ادامه دارد. برخی ناظران معتقدند که تمایل تهران برای تداوم روند تنش‌زدایی با ریاض، ممکن است دلیل این سکوت رسانه‌ای باشد.
شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان و برادر ولیعهد، اخیراً به تهران سفر و با رهبر جمهوری اسلامی دیدار کرده است. چنین رفت‌وآمدهایی به گفته تحلیلگران، نشانه‌ای از تلاش هر دو کشور برای حفظ تعادل در معادلات پیچیدهٔ منطقه‌ای است.
