دیده‌بان حقوق بشر در گزارش سالانۀ خود درباره وضعیت حقوق بشر در جهان، تأکید کرده است که وضعیت ایران در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال‌های گذشته وخیم‌تر شده است. این گزارش، که با استناد به شواهد متعدد و شهادت‌های مختلف تهیه شده، چهره‌ای هولناک از سرکوب، خشونت و نقض گسترده حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی ایران ارائه می‌دهد.
تغییرات سیاسی و ادامه سیاست‌های سرکوبگرانه
گزارش به کشته شدن ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور پیشین ایران، در جریان سقوط یک هلیکوپتر و آغاز ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان اشاره می‌کند. با این حال، این تغییر سیاسی بهبود خاصی در وضعیت حقوق بشر به همراه نداشته و حتی در برخی موارد، سرکوب و خشونت تشدید شده است.
دیده‌بان حقوق بشر به هشت محور اصلی نقض حقوق بشر در ایران اشاره کرده که شامل سرکوب زنان، اقلیت‌های قومی و مذهبی، اعدام‌های گسترده، سرکوب آزادی بیان و تجمع، و نقض حقوق اقلیت‌های جنسی می‌شود.
افزایش اعدام‌ها: ابزاری برای ایجاد وحشت
ایران همچنان یکی از بالاترین نرخ‌های اعدام در جهان را دارد. بر اساس گزارش، در سال ۲۰۲۴ بیش از ۹۰۰ نفر در ایران اعدام شده‌اند که بیش از ۴۰۰ مورد آن تنها در نیمه نخست سال بوده است. بسیاری از این اعدام‌ها شامل کودک-مجرمان و افرادی بوده که به اتهاماتی مبهم مانند “اقدام علیه امنیت ملی” محکوم شده‌اند.
اعدام دسته‌جمعی ۲۹ نفر در زندان‌های غزل‌حصار و کرج در مردادماه یکی از مواردی است که گزارش به آن اشاره کرده و آن را به‌عنوان نمونه‌ای از بی‌عدالتی در سیستم قضایی ایران محکوم کرده است.
سرکوب آزادی بیان و تجمع
در سال ۲۰۲۴، ده‌ها فعال حقوق بشر، وکیل، دانشجو و اعضای خانواده قربانیان اعتراضات بازداشت شده‌اند. این گزارش به سرکوب سیستماتیک آزادی بیان در دانشگاه‌ها اشاره کرده و مستنداتی از تعلیق یا اخراج حداقل ۳۰ دانشجو را ارائه داده است.
در حالی که رئیس‌جمهور جدید ایران قول بازنگری در احکام تعلیق و اخراج اساتید و دانشجویان را داده بود، گزارش تأکید دارد که این وعده‌ها به‌طور کامل اجرا نشده و سرکوب همچنان ادامه دارد.
حقوق زنان: ابزار سرکوب سیستماتیک
قانون “عفاف و حجاب”، که در سال ۲۰۲۴ به تصویب رسید، شامل ۷۱ ماده‌ای است که طیف وسیعی از مجازات‌ها از جمله جریمه نقدی، زندان و اجبار به شرکت در دوره‌های آموزشی را برای زنانی که از حجاب اجباری سر باز می‌زنند، اعمال می‌کند.
علاوه بر این، زنان ایرانی همچنان با قوانین مردسالارانه در زمینه طلاق، ارث، حضانت فرزندان و حتی سفر روبه‌رو هستند. گزارش به افزایش خشونت‌های جنسیتی و قتل‌های ناموسی نیز اشاره کرده و این موارد را ناشی از عدم حمایت دولت از حقوق زنان می‌داند.
اقلیت‌های قومی و مذهبی: قربانیان تبعیض و خشونت
اقلیت‌های قومی و مذهبی مانند بهائیان، کردها، بلوچ‌ها و عرب‌ها همچنان هدف تبعیض سیستماتیک قرار دارند. نیروهای امنیتی به‌طور مداوم از خشونت قهری علیه کولبران کرد و فعالان اقلیتی استفاده می‌کنند.
گزارش تأکید دارد که دو سوم از بهائیان زندانی در ایران، زن هستند و فشار بر این جامعه مذهبی در حال افزایش است.
حقوق اقلیت‌های جنسی: ادامه تبعیض و مجازات‌های خشن
اقلیت‌های جنسی در ایران همچنان با خطرات جدی روبه‌رو هستند. جمهوری اسلامی نه‌تنها از قانونی‌کردن حقوق همجنسگرایان و تراجنسیتی‌ها خودداری کرده، بلکه مجازات‌هایی نظیر اعدام برای مردان همجنسگرا همچنان اعمال می‌شود.
در حالی که عمل جراحی تطبیق جنسیت قانونی و مشمول یارانه است، نبود قوانینی برای مقابله با تبعیض و خشونت علیه افراد تراجنسیتی موجب شده این افراد همچنان در حاشیه جامعه زندگی کنند.
دستگاه قضایی: فقدان عدالت و استفاده از شکنجه
سیستم قضایی ایران به‌طور سیستماتیک از اعترافات اجباری، شکنجه و نگهداری طولانی‌مدت بازداشتی‌ها در سلول انفرادی استفاده می‌کند. گزارش تأکید دارد که بازداشت‌شدگان به‌طور گسترده از دسترسی به وکیل و دادرسی عادلانه محروم هستند و مقامات از بررسی ادعاهای سوء رفتار با زندانیان سر باز می‌زنند.
جمهوری اسلامی: حکومتی جنایتکار و ضدبشر
این گزارش، جمهوری اسلامی ایران را حکومتی توصیف می‌کند که نه‌تنها حقوق بنیادین شهروندان خود را نقض می‌کند، بلکه با استفاده از دروغ، سرکوب و خشونت، به دنبال حفظ قدرت در داخل و صدور ایدئولوژی خود به خارج از کشور است.
نتیجه‌گیری
گزارش دیده‌بان حقوق بشر به‌وضوح نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها تعهدی به بهبود وضعیت حقوق بشر ندارد، بلکه به‌طور فعال در جهت سرکوب و تضییع حقوق مردم خود گام برمی‌دارد. جامعه بین‌المللی باید با اقدامات جدی‌تری از جمله تحریم‌های هدفمند و تلاش برای پاسخگویی مقامات ایرانی، به این وضعیت واکنش نشان دهد.
